اولین و عجیبترین شاهکار تمدن ایران
تاریخ انتشار: ۵ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۷۸۸۱۲
اگر نام ایلامیها را شنیده باشید و کمی با این تمدن باستانی و تاریخ آن آشنا باشید، پس حتما نام چغازنبیل نیز به گوشتان خورده است یا حتی آن را دیدهاید. محوطه چغازنبیل در واقع یک شهر بهجای مانده از دوره ایلامی است که ۱۰۰ هکتار وسعت دارد. زیگورات چغازنبیل یا معبد چغازنبیل بنایی مطبق، شگفتانگیز، شاخص و مهمترین بنای باقیمانده از این شهر باستانی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
این شهر در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد به دستور یکی از قدرتمندترین پادشاهان ایلامی ساخته شد و در سال ۶۴۰ پیش از میلاد، به فرمان آشور بانی پال، پادشاه آشوریها در جنگ با هومبان هالتاش، آخرین شاه ایلام ویران شد.
چنانچه در کتیبهای آمده است:من زیگورات شوش را که از آجرهایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم … معابد عیلام را با خاک یکسان کردم … شوش را تبدیل به یک ویرانه کردم … ندای انسانی و بانگ شادی به دست من از آن جا رخت بربست... با توجه به اهمیت و ارزشمندی چغازنبیل، در دیماه سال ۱۳۴۸ یک اثر ملی شناخته شد و در سال ۱۹۷۹ میلادی بهعنوان نخستین میراث جهانی ایران در فهرست میراث یونسکو به ثبت رسید. در ادامه از این بنای شگفتانگیز بیشتر خواهیم گفت.
رمز و راز نامگذاری
زمانی که چغازنبیل کشف شد و پیش از کاوشهای علمی و باستانشناسی این محوطه، یک تپه بزرگ و شبیه یک سبد برگشته بود به همین دلیل به نام محلی چغازنبیل معروف شد. این اسم مرکب از دو واژه «چُغا» که در زبان لری به آن تپه میگویند و «زنبیل» به معنی سبد است؛ اما نام اصلی این مکان بر اساس کتیبهها و آجرنوشتههای به دست آمده از این محوطه، به زبان ایلامی «ال- اونتاش» (Al Untash) و به زبان اکدی «دور اونتاش» (Dur Untash) است. در همین کتیبهها آمده که این شهر در دوران اوج شکوه و عظمت ایلام به دستور اونتاش ناپیریشا، یکی از پادشاهان مقتدر این امپراتوری بنا شده است؛ به همین دلیل آن را ال اونتاش یعنی شهر یا قلعه اونتاش میگفتند.
گذری در تاریخ
امپراتوری ایلام پیش از به حکومت رسیدن مادها در ایران حکومت میکردند. یکی از پادشاهان معروف این امپراتوری به نام اونتاش گال، در سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد دستور ساخت شهری مذهبی و سلطنتی به نام دوراونتاش در نزدیکی رودخانه دز و شهر باستانی شوش صادر کرد. این شهر و معابد آن برای پرستش دو خدای بزرگ و حامی امپراتوری ایلام یعنی ناپیریشاه (خدای شهر انشان) و این شوشینک (حامی شهر شوش) احداث شده و در مراسمهای آیینی پذیرای زائران بود و سکونت دائمی نیز در آن وجود داشته است. در این شهر سه حصار تو در تو ساخته شده است که هفت دروازه دارد و در فاصله بین هر دو حصار کاخها، بناها، معابد و سازههای متعددی قرار دارند.
شاهکار معماری عصر
ساخت زیگورات چغازنبیل در دو مرحله صورت گرفته است. در مرحله اول زیگورات روی سکویی با اضلاعی به طول ۱۰۵ متر ساخته شد و شامل یک حیاط مرکزی مربع بود که پیرامون آن رواقها و اتاقیهای باریک قرار داشت. ورودی بعضی از اتاقها در حیاط مرکزی و بعضی دیگر از بیرون بوده است. در مرحله دوم، ورودی رواقها و ورودی اتاقهایی که از حیاط مرکزی دسترسی داشتند، مسدود شده و حیاط با خشت در سه ارتفاع مختلف پر شده که بهترتیب طبقات دوم، سوم و چهارم را شکل دادهاند؛ در واقع پی هر سه این طبقات از کف طبقه اول شروع میشود؛ بنابراین زیگورات چغازنبیل بنای خشتی است که روی آن را با آجر پوشاندهاند. روی طبقه چهارم، معبد کوچک اعلی بهصورت یک اتاق ساخته شده بود. این معبد اعلی یا همان کوکونوم Kukunum به ناپیریشا، یکی از خدایان بزرگ مردم نواحی مرتفع ایلام تقدیم شده است. شمار کمی از افراد والامقام و کاهنان اجازه ورود به این بخش را داشتند. امروزه معبد اعلی وجود ندارد و تنها گل میخها و آجرهای لعابداری از آن باقی مانده است.
زیگورات چغازنبیل دارای چهار دستگاه پلکان است که همگی به ورودی طبقه اول وصل بودند و با استفاده از پلکان جنوب غربی میتوانستند به طبقات بالاتر راه پیدا کنند. تعداد پلکانهای آجری و سنگچین زیگورات تقریبا یکسان بهنظر میرسد و فقط در جاهایی که زمین شیب داشته، تعداد آنها متفاوت بوده است. این پلهها آجری هستند و با لایهای از سنگچین حفاظت میشدند. روی بخشهایی از پلکانها که در نهایت به معبد اعلی میرسید، طاقهای هلالی ساختهاند و برخی از قسمتها نیز بهمنظور داشتن نور، فاقد طاق است. در اطراف ورودیها مجسمه حیوانات بهعنوان نگهبانان زیگورات قرار داده میشد که دو نمونه از این مجسمهها در کاوشها پیدا شدند. یکی مجسمه شیردال یا شیر عقاب است که در موزه هفت تپه نگهداری میشود و دیگری مجسمه گاو نر که در موزه ایران باستان میتوانید از آن دیدن کنید.
جالب است بدانید که زیگورات دارای ناودان نیز بوده تا آب باران به آن آسیب وارد نکند. در هریک از دیوارهای طبقه اول چهار ناودان وجود دارد که آبهای سطح را جمع میکنند و یک ناودان نیز آبهای پلکان و درها را دفع میکند. این ناودانها وقتی به سطح مصطبه میرسند، بهصورت آبراهی سرپوشیده با طاق هلالی امتداد مییابند و در صحن نیز احتمالا از طریق آبراهی به چاههای موجود سرازیر میشدند. در هر سمت طبقه دوم زیگورات نیز دو ناودان وجود داشته است که به طبقه اول وصل میشدند. این ناودانها و آبراهها با قیر و گچ پوشیده شدهاند و در بعضی قسمتها برای جلوگیری از سقوط عمودی و تند آب، آنها را بهصورت پلکانی میساختند.
سنگ نوشتههای باستانی
آجرنوشتهها و کتیبههای چغازنبیل نقش بسزایی در معرفی و شناخته شدن این بنای عظیم و شگرف دنیای باستان دارند. مجموعهای از هزاران کتیبه که بخشی از آنها زیگورات چغازنبیل را همچون کمربندی در میان گرفتهاند و بخشی نیز روی آثار و اشیای دیگر نوشته شدهاند. این کتیبهها به خط و زبان عیلامی هستند. در نوشتهها بهدلایل ساخت زیگورات، نام سازنده، مصالح و تزیینات اشاره شده است.
ترجمه یکی از این کتیبهها چنین است:من اونتاش نپیریشا با آجرهای طلایی رنگ، نقرهای رنگ، سنگهای عقیق سیاه، سنگهای سفید و سنگهای... این معبد مطبق را ساختم و به خدایان نپیریشا و اینشوشینیک از محله مقدس هدیه کردم. کسی که آن را ویران کند و کسی که آجرهای آن را منهدم کند، کسی که طلا و نقرهاش را، سنگهای عقیق سیاه، سنگهای سفید و سنگهای... و آجرهایش را بر دارد و به محل دیگری ببرد، باشد که نفرین خدایان محله مقدس نپیریشا، اینشوشینک و کریریشا بر سرش نازل شود و باشد که نسل او در زیر خورشید برچیده شود.
تاکنون چیزی در حدود ۶،۵۰۰ قطعه از این آجرها خوانده شده است و در متن تمامی آنها نام اونتاش گال دیده میشود و این نشان میدهد که این شهر و معبد، به دستور این پادشاه ساخته شده است.
سنگنگاره یادبود اونتاش
یکی از آثار باستانی دوره عیلام، سنگنگاره یادبود اونتاش ناپیریشا است. روی این سنگنگاره باستانی نقش زنی حکاکی شده که دم ماهی دارد و ۲ مار در دستهایش گرفته است. میتوانید بالای تصویر کامل سنگنگاره، کاهنههای معبد که در حال عبورند را ببینید. جنس آن از ماسهسنگ و مربوط به ۱۳۴۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد است. در سدهٔ دوازده پیش از میلاد آن را از چغازنبیل به شوش آوردند و امروزه و در موزه لوور است.
منبع: برنا
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی اخبار داغ فضای مجازیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: تمدن ایران خوزستان زیگورات چغازنبیل پیش از میلاد سنگ نگاره ساخته شد کتیبه ها طبقه اول آجر ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۷۸۸۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
عنوان قدیمیترین نماد نهادهای علم جهان یونسکو به دانشگاه تهران اعطا شد
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در آستانه سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری و روز معلم در جمع اساتید و دانشجویان دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، با اشاره به قرارگیری در آستانه نودمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران، گفت: ویژگی متفاوتی که آئین نود سالگی دانشگاه تهران نسبت به برنامههای هفتاد و هشتاد سالگی دارد، این است که تلاش کردیم قدمت نهاد علم در ایران را به سابقه دانشگاه تهران ضمیمه کنیم.
رئیس دانشگاه تهران به سابقه سنت دانشگاهی در ایران از جندیشاپور تا دانشگاه تهران اشاره کرد و افزود: این سابقه حتی در بین دانشگاهیان هم مغفول مانده و کمتر به آن توجه میکنیم. از این رو در سال ۱۴۰۲ طی مکاتبهای رسمی به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد شد تا این سابقه به نوعی به تاریخ و قدمت دانشگاه تهران ضمیمه شود. جندیشاپور نماد نهادهای علم در ایران بوده و در سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی یونسکو بهعنوان قدیمیترین دانشگاه جهان با ۱۷۵۰ سال سابقه معرفی شده است که البته این رکورد پیش از آن متعلق به دانشگاه بولونیا در ایتالیا با نزدیک به ۱۲۰۰ سال قدمت بوده است.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: افتخار بزرگ تعلق گرفتن پایهگذاری سنت دانشگاهی به ایران، در حالی مورد اذعان جهانیان است که خودمان کمتر در خصوص این داشتهها و هویت ایرانی- اسلامی مطالعه کرده و کمتر بر روی آن تبلیغ و فعالیتهای ترویجی انجام دادهایم و جوانان ما کمتر از این سرمایههای ملی شناخت دارند. از دانشگاه تهران انتظار میرود که بهعنوان دانشگاه پیشگام و نوآور بیشتر به این موضوع توجه داشته باشد و به تقویت هویت ایرانی-اسلامی برای دستیابی به تمدن نوین اسلامی از طریق دانشگاه تمدن ساز که در گام دوم انقلاب اسلامی مورد توجه ویژه قرار گرفته است، بپردازد؛ و بدون شک آثار ارزشمند علامه شهید مطهری منبع بسیار ارزشمندی برای حرکت در این مسیر است.
مقیمی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر تمدن سازی دانشگاه، فرازهایی از کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران اثر شهید مطهری درباره نقش تمدن سازی نهاد علم در ایران از جندیشاپور و اذعان ویل دورانت که جندیشاپور را محور تمدن ایران در دوره ساسانی میداند را یادآوری کرد و بیان داشت: اینکه بگوییم دانشگاه تهران با قدمت ۹۰ ساله، نماد آموزش عالی ایران است، با واقعیت خیلی فاصله دارد. درست است که ۹۰ سال از قدمت مجموعه ساختمانهای فعلی نماد آموزش عالی کشور که در سال ۱۳۱۳ ساخته شده است میگذرد؛ ولی وقتی به سیر تکامل و زنجیره چرخه عمر دانشگاه تهران بهعنوان نماد آموزش عالی ایران را بررسی میکنیم، در مرحله قبلی به دارالفنون میرسیم و هر چه که به گذشته برمیگردیم به نهادهای آموزش عالی همچون ربع رشیدی، نظامیهها و در نهایت به جندیشاپور میرسیم.
وی افزود: بر اساس مصوبه اولین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۳ که با حضور رئیسجمهوری برگزار شد، سابقه دانشگاه جندیشاپور به دانشگاه تهران منضم شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی مأموریتی به دانشگاه تهران سپرد تا برای اینکه دانشگاهها بهویژه دانشگاه تهران نقش محوری تمدن سازی را ایفا کنند، طرح جامعی ارائه شود و برای ارتقای فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی بر محور نهاد علم تلاش شود. اساتید، دانشجویان و پژوهشگران دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران میتوانند نقشآفرینی ویژهای در این زمینه داشته باشند.
رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: وقتی به سیره نظری و عملی شهید مطهری نگاه میکنیم، ملاحظه میشود که ایشان استاد و معلمی در تراز دانشگاه تمدن ساز است و شخصیتی است که نقش تمدن سازی را به اندازه چند نهاد علمی ایفا کرده است؛ لذا انتظار میرود اساتید دانشگاه همین نقش را ایفا کنند تا بتوانیم به اهداف تمدن سازی دانشگاه نائل شویم. آثار و نوشتههای شهید مطهری همان چیزی است که نیاز امروز ما است و هیچ وقت کهنه نمیشود. یکی از مهمترین منابع ما در زمینه مطالعه تمدن سازی دانشگاه، آثار شهید مطهری است که باید به سهم خودمان در تقویت این مجموعه تلاش کنیم.
مقیمی در پایان از برگزاری بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران زمین همزمان با نود سالگی دانشگاه تهران خبر داد و گفت: بر اساس آثار شهید مطهری، دانشگاه جندیشاپور نقطه عطفی است که وجوه مشترکی را برای تمدن اسلامی و ایرانی ایجاد کرد. امروز اگر میخواهیم به تمدن نوین اسلامی ایرانی دست یابیم، دانشگاه باید یکی از مهمترین کانونهای توجه ما باشد؛ لذا امروز به شدت به آثار شهید مطهری نیاز داریم تا با رویکرد دانشگاه تمدن ساز بتوانیم آثار مورد نیاز درباره قدمت نهاد علم در ایران را استخراج و نقشه راهی بر اساس اندیشه شهید مطهری تنظیم کنیم.
انتهای پیام/